Ἡ γενετική συσχέτιση μέ τόν κίνδυνο προσβολῆς ἀπό καρκῖνο τοῦ μαστοῦ ἐνδεικνύεται ἀπό τήν αὐξημένη ἐπίπτωση αὐτῆς τῆς νεοπλασίας μεταξύ γυναικῶν μέ οἰκογενειακό ἱστορικό, ἀλλά καί ἀπό τήν παρατήρηση ὅτι πολλαπλᾶ μέλη ὡρισμένων οἰκογενειῶν προσβάλλονται ἀπό καρκῖνο μαστοῦ μέ αὐξημένη συχνότητα. Ἡ γενετική μελέτη τέτοιων οἰκογενειῶν ὁδήγησε στόν ἐντοπισμό κληρονομούμενων γονιδίων, ὡς τήν αἰτία τοῦ καρκίνου στίς οἰκογένειες αὐτές (τά γονίδια εἶναι περιοχές τοῦ μορίου τοῦ DNA κάθε κυττάρου πού εἶναι ὑπεύθυνες γιά τήν παραγωγή συγκεκριμένων πρωτεϊνῶν.

Οἱ πρωτεΐνες εἶναι χημικές ἑνώσεις πού παράγουν τά κύτταρα, οἱ ὁποῖες εἶναι ὑπεύθυνες γιά τήν διεκπεραίωση συγκεκριμένων λειτουργιῶν. Σχηματικά μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι : γονίδιο → πρωτεΐνη → κυτταρική λειτουργία). Μεταλλάξεις σέ αὐτά τά γονίδια εἶναι σπάνιες στόν γενικό πληθυσμό καί συνεισφέρουν σέ ποσοστό 5% μέ 10% στίς περιπτώσεις καρκίνου τοῦ μαστοῦ. Οἱ γυναῖκες ἐν τούτοις, πού φέρουν αὐτές τίς γενετικές διαταραχές ἔχουν πολύ ὑψηλότερο κίνδυνο νοσήσεως κατά τήν διάρκεια τῆς ζωῆς τους, ἐν σχέσει μέ τίς γυναῖκες πού δέν τίς φέρουν.

Ὁ κίνδυνος γιά τόν καρκῖνο τοῦ μαστοῦ ἐπηρεάζεται ἀπό αὐτοσωματικά ἐπικρατῶντα γενετικά σύνδρομα (σύνδρομα δηλαδή πού ἐμφανίζονται ὅταν ἡ μετάλλαξη συμβαίνει στό ἕνα ἀντίγραφο ἑνός γονιδίου, π.χ. τό ἄτομο εἶναι ἑτεροζυγώτης) καί ὁ κίνδυνος αὐτός κληρονομεῖται στίς ἑπόμενες γενιές. Μία βλαβερή μετάλλαξη στά γονίδια αὐτά μπορεῖ νά κληρονομηθεῖ ἀπό τήν μητέρα ἤ τόν πατέρα ἑνός ἀτόμου (κάθε παιδί ἑνός γονέα πού φέρει μία μετάλλαξη σέ ἕνα ἀπό αὐτά τά γονίδια ἔχει 50% πιθανότητα νά κληρονομήσει τό μεταλλαγμένο γονίδιο αὐτό).

Γονίδια BRCA1 καί BRCA2

Τά γονίδια BRCA1 καί BRCA2 εἶναι ὑπεύθυνα γιά τήν παραγωγή στά κύτταρα ὀγκοκατασταλτικῶν πρωτεϊνῶν. Οἱ πρωτεΐνες αὐτές παίζουν σημαντικό ρόλο στήν ἐπισκευή βλαβῶν τοῦ DNA. Ὅταν ὑπάρχει βλάβη σέ ἕνα ἀπό αὐτά τά γονίδια, ἡ  ἀντίστοιχη πρωτεΐνη εἴτε δέν παράγεται καθόλου, εἴτε ἔχει ἐλαττωματική λειτουργία. Αὐτό ἔχει ὡς συνέπεια τήν μή κανονική ἐπισκευή βλαβῶν τοῦ μορίου τοῦ DNA καί ἄρα τήν διαταραχή τῆς σταθερότητος τοῦ γονιδιακοῦ ὑλικοῦ τοῦ κυττάρου. Ὁ κίνδυνος μίας γυναίκας νά ἀναπτύξει καρκῖνο τοῦ μαστοῦ (ἤ καί τῶν ὠοθηκῶν) εἶναι πολύ αὐξημένος ἐάν κληρονομήσει μία μετάλλαξη στό γονίδιο BRCA1 ἤ  BRCA2. Τό ἴδιο ἰσχύει καί γιά ἄνδρες πού κληρονομοῦν ἕνα τέτοιο γονίδιο (κυρίως τό BRCA2). Ἐπί πλέον, τόσο οἱ γυναῖκες ὅσο καί οἱ ἄνδρες ἔχουν αὐξημένο κίνδυνο νά νοσήσουν καί ἀπό ἄλλες μορφές καρκίνου (κληρονομούμενες μεταλλάξεις στά γονίδια BRCA1 καί BRCA2 αὐξάνουν τόν κίνδυνο γυναικῶν γιά καρκῖνο ὠοθηκῶν, σαλπίγγων καί περιτοναίου σέ γυναῖκες μέ μετάλλαξη BRCA1, καρκῖνο προστάτη σέ ἄνδρες μέ μετάλλαξη στό BRCA1 ἤ BRCA2 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2360226, καί καρκίνου παγκρέατος καί στά δύο φῦλα. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19064968

Ὅπως ἤδη ἔχουμε ἀναφέρει, οἱ συνέπειες τῶν μεταλλάξεων στά γονίδια BRCA1 καί BRCA2 ἐκφράζονται ἀκόμη καί ἄν τό δεύτερο ἀντίγραφο τοῦ γονιδίου αὐτοῦ εἶναι φυσιολογικό.

Σέ συνδυασμό, μεταλλάξεις στά γονίδια BRCA1 and BRCA2 συνεισφέρουν στό 20% μέ 25% περίπου τῶν κληρονομούμενων καρκίνων τοῦ μαστοῦ καί περίπου στό 5% – 10% ὅλων τῶν περιπτώσεων καρκίνου μαστοῦ (καί στό 15% περίπου τῶν καρκίνων ὠοθηκῶν). Οἱ περιπτώσεις καρκίνου μαστοῦ πού συνδέονται μέ μεταλλάξεις στά γονίδια αὐτά ἐμφανίζονται συνηθέστερον σέ μικρότερες ἡλικίες ἀπό ὅ,τι οἱ σποραδικοί καρκῖνοι μαστοῦ. Ὑπολογίζεται ὅτι 55% μέ 65% τῶν γυναικῶν πού κληρονομοῦν μία ἐπιβλαβῆ μετάλλαξη στό γονίδιο BRCA1 καί περίπου 45% τῶν γυναικῶν πού κληρονομοῦν μία βλάβη στό γονίδιο BRCA2 θά ἀναπτύξουν καρκῖνο μαστοῦ μέχρι τήν ἡλικία τῶν 70 ἐτῶν http://jco.ascopubs.org/content/25/11/1329.full.pdf

Φαίνεται ὅτι στίς μισές περίπου οἰκογένειες μέ πολλαπλές περιπτώσεις καρκίνων μαστοῦ καί περίπου στό 90% τῶν οἰκογενειῶν μέ πολλαπλές περιπτώσεις καρκίνων μαστοῦ καί ὠοθηκῶν εὐθύνονται ἐπιβλαβεῖς μεταλλάξεις στά γονίδια BRCA1 ἤ BRCA2.

Ἄλλα αὐτοσωματικά σύνδρομα

Σύνδρομο Li – Fraumeni

Εἶναι μία σπάνια κληρονομούμενη νόσος πού προδιαθέτει γιά τήν ἐμφάνιση πολλαπλῶν νεοπλασιῶν καί ὀφείλεται σέ διαταραχή τοῦ ὀγκοκατασταλτικοῦ γονιδίου p53. Ὑπολογίζεται ὅτι 90% τῶν γυναικῶν μέ αὐτό τό σύνδρομο θά ἐμφανίσουν καρκῖνο μαστοῦ μέχρι τήν ἡλικία τῶν 60 ἐτῶν, μέ τήν πλειοψηφία νά συμβαίνει σέ νεαρή ἡλικία (πρίν τά 45). Ἄτομα μέ τό σύνδρομο ἔχουν αὐξημένη πιθανότητα νά ἐμφανίσουν καί δεύτερο πρωτοπαθῆ καρκῖνο (μετά τόν πρῶτο)

Σύνδρομο Cowden (ὀφείλεται σέ διαταραχή τοῦ γονιδίου PTEN καί ὁδηγεῖ σέ προδιάθεση γιά καρκῖνο μαστοῦ, θυλακιῶδες καρκίνωμα θυρεοειδοῦς καί ἐνδομητρίου)

Σύνδρομο Peutz – Jeghers (καρκῖνος παγκρέατος, παχέως ἐντέρου, λεπτοῦ ἐντέρου καί μαστοῦ – 31% κίνδυνος νοσήσεως στήν ἡλικία τῶν 60 ἐτῶν) http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16707622