Προστασία Δέρματος

Τό ἡλιακό φῶς ἀποτελεῖται περίπου ἀπό 50% ὁρατό φῶς, 40% ὑπέρυθρη ἀκτινοβολία καί 9% ὑπεριώδη ἀκτινοβολία.

Ἡ φωτοχημική ἀντίδραση μεταξύ ἡλιακοῦ φωτός καί ὀξυγόνου τῆς ἀτμόσφαιρας κατακρατᾶ ἀποτελεσματικά τήν ἀκτινοβολία -Χ, τήν ἀκτινοβολία -γ, καί τήν ὑπεριώδη ἀκτινοβολία ἕως τό μῆκος κύματος 286nm. Ἔτσι φθάνουν στήν γῆ ἡ ὑπεριώδης ἀκτινοβολία Α (320 nm – 400 nm, UVA), ἕνα μικρό μέρος τῆς ὑπεριώδους ἀκτινοβολίας B (290 nm – 320 nm, UVB), τό ὁρατό φῶς μήκους κύματος ἕως 700 nm, ἡ ὑπέρυθρη ἀκτινοβολία (700 nm – 10⁶ nm) καί τά ραδιοφωνικά κύματα (ὅσο μεγαλύτερο τό μῆκος κύματος τόσο μεγαλύτερη εἶναι ἡ διείσδυση στήν ἀτμόσφαιρα).

Ἡ άναλογία τῆς UVA στό ὑπεριῶδες φάσμα τοῦ ἡλιακοῦ φωτός κυμαίνεται, ἀνάλογα μέ τό γεωγραφικό πλάτος καί τήν ἀτµοσφαιρική ρύπανση, ἀπό 96% UVA  στήν Σιγκαπούρη, ἕως 97.5% – 98% στήν Εὐρώπη, Ἀμερική, Αὐστραλία καί 99% στήν Ἰσλανδία, ἀποτελεῖ δέ περίπου τό 5.6% – 6.4% τῆς ὁλικῆς ἡλιακῆς ἀκτινοβολίας.

Ἡ ἀναλογία τῆς UVB στό ὑπεριῶδες φάσμα  ὑπολογίζεται σέ 4%  – 6%, ἀποτελεῖ δέ περίπου τό 1.5% – 1.7% τῆς ὁλικῆς ἡλιακῆς ἀκτινοβολίας. Ἡ άναλογία τῆς UVA εἶναι μικρότερη τό καλοκαίρι καί ὑψηλότερη τόν χειμώνα, ἤ τίς ὧρες ἐκτός τοῦ μεσημεριοῦ ἤ ὅταν ὑπάρχει συννεφιά (οἱ ὑπολογισμοί γίνονται χωρίς νέφωση). Ἐναλλακτικά ἡ UVB ὑπολογίζεται σέ 4% – 6% (< 320 nm) σέ συνθῆκες θέρους καί μέσου γεωγραφικοῦ πλάτους (ὅπως π.χ. στήν Ἀθήνα, τό γεωγραφικό πλάτος τῆς ὁποίας  εἶναι 37° 54 λεπτά βόρεια τοῦ Ἰσημερινοῦ).

Ὁ χρόνος ἐγκαύματος εἶναι τό μέγιστο χρονικό διάστημα πού μπορεῖ νά παραμείνει ἕνα ἄτομο στόν ἥλιο χωρίς νά προκληθεί ἡλιακό ἔγκαυμα. Ὁ χρόνος αὐτός μπορεῖ νά ὑπολογιστεῖ γιά κάθε τύπο δέρματος από τόν Δείκτη Ὑπεριώδους τῆς συγκεκριμένης στιγμῆς καί τήν ἐλάχιστη δόση ἐρυθηματικῆς ἀντίδρασης (MED),  ἀπό πίνακες πού ὑπάρχουν στά μετεωρολογικά ἱστολόγια κάθε χώρας. Ἡ τιμή  MED δέν μπορεῖ νά καθοριστεῖ μέ μεγάλη ἀκρίβεια γιά κάθε τύπο δέρματος, μπορεῖ δέ νά διαφέρει, γιά τόν ἴδιο τύπο δέρματος, άνάλογα μέ τήν γεωγραφική προέλευση τῶν ἀτόμων. Ἄν ξεπεράσει κανείς τήν ἐλάχιστη δόση έρυθηματικῆς ἀντίδρασης μπορεῖ νά ὑποστεῖ ἡλιακό ἔγκαυμα, ὁπότε λέμε ὅτι δέχεται δόση ἐγκαύματος. Γιά τόν ὑπολογισμό τοῦ χρόνου ἐγκαύματος πρέπει κανείς νά διαιρέσει τήν δόση ἐγκαύματος μέ τήν ἔνταση τῆς ὑπεριώδους ἀκτινοβολίας σέ μονάδες MED / ὥρα π.χ. 0.8 MEDs ÷ 3.2 MEDs/ὥρα = 0.25 ὧρες = 15 λεπτά.

Ὁ πίνακας πού ἀκολουθεῖ καταγράφει κάποια στοιχεῖα μέ βάση τόν τύπο τοῦ δέρματος πού ἔχει ἕνα ἄτομο τῆς λευκῆς φυλῆς. Μέ βάση αὐτά πού ἀνεφέρθησαν, οἱ τιμές πού ἀναγράφονται εἶναι κατά προσέγγιση.

Ἡ δόση MED / ἀνά ὥρα μπορεῖ νά ἀλλάξει κατά τήν διάρκεια τῆς ἡμέρας (νέφωση, γωνία τοῦ ἡλίου κλπ). Γιά παράδειγμα, ἄν ὁ δείκτης ὑπεριώδους ἀκτινοβολίας εἶναι 7 καί τό δέρμα εἶναι τύπου 1, ἀπαιτοῦνται λιγώτερα ἀπό 20 λεπτά γιά τό ἐρύθημα τοῦ δέρματος. Ἄν τό δέρμα εἶναι τύπου 4, μπορεῖ νά ἀπαιτηθοῦν 40 λεπτά ἔκθεσης στόν ἴδιο δείκτη ὑπεριώδους γιά τό ἴδιο ἀποτέλεσμα.

Ἔχει δειχθεῖ ὅτι ἡ ὑπεριώδης άκτινοβολία συμμετέχει στούς μηχανισμούς γενέσεως τόσο τοῦ μελανώματος ὅσο καί τῶν καρκινωμάτων τοῦ δέρματος, δέν ἔχει ὅμως ἀποσαφηνισθεῖ ὁ ρόλος τῆς ὑπεριώδους ἀκτινοβολίας Α και Β.

https://apps.dtic.mil/sti/pdfs/ADA458111.pdf

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC46993/

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

• Τό μελάνωμα εἶναι συχνότερο σέ ἄτομα πού ἐργάζονται σέ γραφεῖα (indoors workers) ἐνῶ τά καρκινώματα τοῦ δέρματος σέ ἄτομα πού ἐργάζονται στήν ὔπαιθρο. Ἡ UVA διαπερνᾶ ἐλεύθερα τά τζάμια τῶν γραφείων και τῶν αὐτοκινήτων
• Τά περισσότερα μελανώματα ἐμφανίζονται σέ περιοχές τοῦ σώματος πού δέν ἐκτίθενται στόν ἥλιο (κορμός, πέλματα, μασχαλιαῖες χῶρες)
• Τά ἐπίπεδα ἀκτινοβολήσεως τῆς ὑπεριώδους ἀκτινοβολίας Α παραμένουν περίπου σταθερά ἀπό τήν ἀνατολή ἕως τήν δύση τοῦ ἡλίου, ἐνῶ τά ἐπίπεδα τῆς ἀκτινοβολήσεως Β φθάνουν τό μέγιστο ὅταν οἱ ἀκτῖνες τοῦ ἡλίου προσπίπτουν κατακορύφως (τό μεσημέρι)
• Τό χρονικό διάστημα γιά τήν ἐλάχιστη ἐρυθηματική ἀντίδραση σέ ἕνα ἄτομο εἶναι – ἀνάλογα μέ τόν τύπο δέρματός του – ὁ χρόνος πού ἀπαιτεῖται γιά τήν παραγωγή τῆς μελανίνης ἡ ὁποία τοῦ προσφέρει τήν μέγιστη προστατευτική της δράση. Περαιτέρω ἔκθεση θά προκαλέσει ἐρύθημα καί ἡλιακό ἔγκαυμα ἀλλά δέν θά αὐξήσει τήν ὑπέρχρωση (τό μαύρισμα). Ἡ δόση αὐτή γιά ἕνα ἄτομο μέ τύπο δέρματος 3 (μεσογειακό) εἶναι 350 J / m² _. Ἡ δόση αὐτή ἐπιτυγχάνεται μέ ἔκθεση 20 – 30 λεπτῶν τό μεσημέρι καί σχεδόν 2 ὡρῶν στίς 07.30 τό πρωΐ. Παράταση τῆς παραμονῆς στόν ἥλιο συνεπάγεται μεγαλύτερη ἔκθεση τοῦ ἄτόμου στήν βλαβερή ὑπεριώδη ἀκτινοβολία Α
• Παρατηρεῖται προστατευτική δράση τῆς βιταμίνης D, ἡ παραγωγή τῆς ὁποίας διεγείρεται μόνο ἀπό τήν ὑπεριώδη ἀκτινοβολία Β

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31425707/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33983101/

https://journals.lww.com/melanomaresearch/abstract/2023/04000/regular_use_of_vitamin_d_supplement_is_associated.4.aspx

• Ἀπαιτοῦνται περἰπου 30 λεπτά γιά τήν παραγωγή ἐπαρκοῦς ποσότητος προβιταμίνης D στό γεωγραφικό ὕψος τῆς Ἀθήνας

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29903095/

ἐνῶ δέν παράγεται καθόλου βιταμίνη D μεταξύ Μαρτίου και Ὀκτωβρίου στήν Νορβηγία

https://www.healthline.com/nutrition/vitamin-d-from-sun

• Οἱ ἡλιακές ὀμπρέλλες δέν παρέχουν ἐπαρκῆ προστασία διότι μεγάλο μέρος τῆς ὑπεριώδους ἀκτινοβολίας εἶναι ἀνακλώμενο (θάλασσα, παραλία)

https://www.jnj.com/sites/default/files/pdf/16-aad-w16-ou-yang-shade-vs-spf100-poster_kl01_cdt02feb16_final.pdf

• Ἡ ἐκτεταμένη χρήση τῶν ἀντιηλιακῶν κρεμῶν ἀπαιτεῖ προσοχή, ἀφ’ ἑνός μέν διότι οἱ κρέμες τοῦ ἐμπορίου παρέχουν προστασία κυρίως στήν UVB καί ὄχι στήν UVA, ἀφ’ ἑτέρου δέ διότι παρέχουν ἕνα ἁπατηλό συναίσθημα ἀσφαλείας μέ τήν καθυστερημένη ἐμφάνιση τοῦ προστατευτικοῦ ἐρυθήματος τοῦ δέρματος. Κυρίως ὅμως διότι, ἐλαττώνοντας τήν εὐεργετική δράση τῆς ὑπεριώδους ἀκτινοβολίας Β, «ἐπιτρέπουν» τήν παρατετεμένη δράση τῆς ὑπεριώδους ἀκτινοβολίας Α σέ συνθῆκες ἐλαττωμένης κυτταρικῆς ἀντιδράσεως

http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1600-0781.2008.00319.x/full

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

• Ἀπαιτεῖται χρηστή διαχείριση τῆς ἐκθέσεως στήν ἡλιακή ἀκτινοβολία προκειμένου νά ἀσκήσει τήν εὐεργετική της δράση

https://www.jidonline.org/article/S0022-202X(16)31243-X/pdf

• Εἶναι ἀσφαλέστερη ἡ ἔκθεση στόν ἥλιο ἐπί 20 -30 λεπτά τίς ὧρες 10.00 -14.00 (μεσογειακό δέρμα) ἀντί τῆς πολύωρης ἔκθεσης, ὅταν οἱ ἡλιακές ἀκτῖνες προσπίπτουν πλαγίως
• Ἡ χρήση ἀντιηλιακῶν φίλτρων πρέπει νά γίνεται μέ φειδώ καί μόνο ἄν ἐμποδίζουν ἀποτελεσματικά τήν ὑπεριώδη ἀκτινοβολία Α

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5760354/

• Ἄν κάποιος εἶναι ἀναγκασμένος νά παραμείνει πολλές ὧρες στόν ἥλιο πρέπει νά χρησιμοποιεῖ συνδυασμένη προστασία με κρέμες πού ἐμποδίζουν ἀποτελεσματικά τήν ὑπεριώδη ἀκτινοβολία Α καί κάλυψη τοῦ σώματος μέ ἐλαφρύ ρουχισμό καί καπέλου μέ γεῖσο
• Ἡ χρήση τεχνητῶν πηγῶν μαυρίσματος πρέπει νά ἀποφεύγεται διότι οἱ πηγές αὐτές ἐκπέμπουν κυρίως ὑπεριώδη ἀκτινοβολία Α μέ χορηγούμενες δόσεις πού φθάνουν ἕως καί 12 φορές αὐτές τοῦ ἡλίου

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5760354/

Τό ὑπεριῶδες φάσμα τοῦ ἡλιακοῦ φωτός πού τελικά φθάνει σέ ἕναν τόπο τῆς γῆς ἐξαρτᾶται ἀπό τό γεωγραφικό πλάτος καί τό ὑψόμετρο τῆς τοποθεσίας, τήν γωνία προπτώσεως τῶν ἡλιακῶν ἀκτίνων (ἡ ζενίθεια γωνία τοῦ ἡλίου εἶναι 0° ὅταν ὁ ἥλιος εἶναι κατακόρυφα ἀπό πάνω μας ὁπότε καί τό φῶς διανύει τήν μικρότερη ἀπόσταση μέχρι νά μᾶς φθάσει), τήν ἔνταση τῆς ἡλιακῆς ἀκτινοβολίας, τίς ἡλιακές κηλῖδες, τό πάχος τοῦ ὄζοντος, τίς μετεωρολογικές συνθῆκες καί τήν ἀτμοσφαιρική μόλυνση. Ἡ ἐνέργεια τῆς ὑπεριώδους ἀκτινοβολίας πού φθάνει στήν γῆ διπλασιάζεται μέ κάθε μετακίνηση κατά 1600 χιλιόμετρα πρός τόν Ἰσημερινό

Ἀπό τό σύνολο τῆς ἐξωγήϊνης ἡλιακῆς ἀκτινοβολίας, στήν ἐπιφάνεια τῆς γῆς μέ γωνία προπτώσεως 90⁰ φθάνει περίπου τό 3%. Ἡ ὑπεριώδης ἡλιακή ακτινοβολία διαχωρίζεται στήν διάχυτη – πού προέρχεται ἀπό σκέδαση στά συστατικά τῆς ἀτµόσφαιρας – καί στήν ἄµεση – πού διαδίδεται κατευθεῖαν στήν ἀτµόσφαιρα.

Τό ἀνθρώπινο δέρµα δέν εἶναι τό ἴδιο εὐαίσθητο σέ ὅλα τά µήκη κύµατος τοῦ ὑπεριώδους φάσµατος. Τό φάσμα τῆς ἐρυθηματικῆς ἀντίδρασης (erythemal response spectrum) εἶναι ἕνα μέτρο τῆς εὐαισθησίας τοῦ ἀνθρώπινου δέρματος στό νά προκληθεῖ ἐρύθημα (κοκκίνισμα) στά διάφορα μήκη κύματος τοῦ ὑπεριώδους φάσματος. Τό ἀνθρώπινο δέρµα κοκκινίζει πιό γρήγορα ὅταν τό µῆκος κύµατος τῆς προσπίπτουσας ἡλιακῆς ἀκτινοβολίας κυµαίνεται ἀπό 280 ἕως 320 nm. Ἡ μικρότερη δόση ἡλιακῆς ἀκτινοβολίας πού εἶναι ἱκανή να προκαλέσει τήν ἐμφάνιση ἐρυθήματος μέσα σέ 24 ὧρες σέ δέρμα πού ἐκτίθεται γιά πρώτη φορά στόν ἥλιο, ὀνομάζεται ἐλάχιστη δόση ἐρυθηματικῆς ἀντίδρασης (minimal erythemal dose, – MED).  Ἐπειδή οἱ διαφορετικοί τύποι δέρματος μαυρίζουν μέ διαφορετικό ρυθμό, ἡ ἐλάχιστη δόση ἐρυθηματικῆς ἀντίδρασης γιά ἕνα ἄτομο μέ πολύ σκοῦρο δέρμα εἶναι διαφορετική ἀπό τήν ἐλάχιστη δόση ἐρυθηματικῆς ἀντίδρασης γιά ἕνα ἄτομο μέ πολύ λευκό δέρμα.

Σχετικός μέ τό κοκκίνισμα τοῦ δέρματος άπό τόν ἥλιο εἶναι ὁ δείκτης ὑπεριώδους  (UV Index), ἡ ποσότητα δηλαδή τῆς ἡλιακῆς ἰσχύος πού προσπίπτει ἀνά µονάδα ἐπιφανείας, καί δίνεται ἀπό τήν σχέση: 1 UV Index = 25mWatts / τετραγωνικό μέτρο (m² ). Ὁ δείκτης ὑπεριώδους εἶναι ἕνας ἀριθμός πού συσχετίζεται γραμμικά μέ τήν ἔνταση τῆς ὑπεριώδους ἀκτινοβολίας σέ ἕνα συγκεκριμένο σημεῖο τῆς ἐπιφάνειας τῆς γῆς.

Ὁ δείκτης ὑπεριώδους χρησιμοποιεῖται ὡς δείκτης τῆς ἐπικινδυνότητος τῆς ὑπεριώδους ἀκτινοβολίας, εἰδικά ἐάν ὑπερβαίνει µία συγκεκριµένη τιµή, ἀνάλογα µε τον τύπο τοῦ δέρµατος τοῦ κάθε ἀνθρώπου. Μετά ἀπό πολύπλοκες μετρήσεις δημιουργήθηκε μία κλίμακα άπό τό 1 ὥς τό 16. Βάσει τῆς γραμμικῆς σχέσης μέ τήν ἔνταση τῆς ἡλιακῆς ἀκτινοβολίας, μία ὥρα ἔκθεσης σέ δείκτη ὑπεριώδους 5 ίσοδυναμεῖ κατά προσέγγιση μέ μισή ὥρα ἔκθεσης σέ δείκτη 10. Στόν ὑπολογισμό τοῦ δείκτου ὑπεριώδους λαμβάνεται ὑπ΄ ὄψιν τό ὑψόμετρο (ἡ ὑπεριώδης ἀκτινοβολία αὐξάνεται κατά 6% ἀνά χιλιόμετρο πάνω ἀπό τήν ἐπιφάνεια τῆς θάλασσας) καί ἡ νέφωση (ὁ καθαρός οὐρανός ἐπιτρέπει στό 100 % τῆς ὑπεριώδους ἀκτινοβολίας νά φθάσει στό ἔδαφος, πολύ ἀραιή νέφωση ἐπιτρέπει στό 89%, διασπασμένα νέφη στό 73% καί πυκνή νέφωση 31%. Ὁ δείκτης εἶναι 0 ὅταν δέν ὑπάρχει καθόλου ἥλιος). Δέν λαμβάνεται ὑπ΄ὄψιν, ἐπί τοῦ παρόντος, ἡ ἀνακλώμενη ἀκτινοβολία τοῦ ἐδάφους, π.χ. το γρασίδι, τό χῶµα καί τό νερό ἀντανακλοῦν λιγώτερο ἀπό τό 10% τῆς ὑπεριώδους ἀκτινοβολίας, σε ἀντίθεση µε το φρέσκο χιόνι το οποίο αντανακλᾶ µέχρι καί τό 85%, ἤ τήν στεγνή ἄµµο πού ἀντανακλᾶ περίπου τό 20% τῆς ἡλιακῆς ἀκτινοβολίας. Τόν δείκτη ὑπεριώδους κάθε ἡμέρας μπορεῖ κανείς νά τόν βρεῖ σέ εἰδικές σελίδες τῶν μετεωρολογικῶν ἱστολογίων τῆς χώρας του.

Σύμφωνα μέ τήν κλίμακα τοῦ φάσματος τῆς ἐρυθηματικῆς ἀντίδρασης (erythemal response spectrum), τό δέρμα εἶναι 100 φορές πιό εὐαίσθητο στήν ὑπεριώδη ἀκτινοβολία μήκους κύματος 298 nm, ἀπ΄ ὅτι στήν ἀκτινοβολία μήκους κύματος 319 nm. Στίς διάφορες μετρήσεις σημασία ἔχει ἡ ἔνταση τῆς ὑπεριώδους ἀκτινοβολίας τήν στιγμή τῆς μέτρησης καί ἡ δόση, ἡ συνολική δηλαδή ἐνέργεια ὑπεριώδους ἀκτινοβολἠσεως πού καταμετρᾶται σέ μία χρονική περίοδο.

Ἡ ἔνταση σέ μία χρονική στιγμή καθορίζεται μέ ἕναν ἀπό τούς ἀκόλουθους τρόπους:

• ὡς μέτρηση τῆς ὑπεριώδους ἀκτινοβολήσεως σέ μονάδες Watt / m²
• μέ τόν δείκτη ὑπεριώδους ἀπό τό 1-16 (0-2 ἐλάχιστος, 3-4 χαμηλός, 5-6 μέτριος, 7-9 ὑψηλός, 10 καί πάνω πολύ ὑψηλός)
• ὡς συνάρτηση τῆς δόσεως τῆς ὑπεριώδους ἀκτινοβολίας, σέ μονάδες MED (ἐλάχιστη δόση ἐρυθηματικῆς ἀπόκρισης)  ἀνά ὥρα (MED/h). Ὡς βασική μονάδα μετρήσεως τῆς ἐλάχιστης ἐρυθηματικῆς ἀντίδρασης καθορίσθηκε ἡ δόση τῆς ὑπεριώδους ἀκτινοβολίας πού μπορεί νά προκαλέσει ἐρύθημα μέσα σέ 24 ὧρες σέ ἄτομα μέ πολύ λευκό δέρμα (δέρμα τύπου 1, ὅπως θά ποῦμε παρακάτω).

Μέ βάση προγράμματα ἠλεκτρονικῶν ὑπολογιστῶν, ἔχουν γίνει προσπάθειες νά καθορισθοῦν οἱ ἀσφαλεῖς δόσεις ὑπεριώδους ἀκτινοβολίας καί ὁ χρόνος πού μπορεῖ ἕνα ἄτομο νά ἐκτεθεῖ στόν ἥλιο, ὥστε νά μήν δεχθεῖ δόσεις πού μποροῦν νά τοῦ προκαλέσουν ἡλιακό ἔγκαυμα. Λαμβάνεται ὑπ΄ὄψιν ὅτι:

• Ἡ βασική MED ἰσοδυναμεῖ μέ 21 mJ/cm² ἐνέργειας (ἤ 210 J / m²)
• Δείκτης ὑπεριώδους 10 ἰσοδυναμεῖ μέ μία μέση ἀκτινοβόληση 0.25 W / m²
• Δείκτης ὑπεριώδους 10 ἀντιστοιχεῖ μέ 4.3 ἐλάχιστες δόσεις ἐρυθηματικῆς ἀπόκρισης ἀνά ὥρα (MED / ὥρα)
• 1 MED / ὥρα = 0.05833 W / m²
• 1 MED / ὥρα = 2.33 UV Index
• 1mW / cm²= 10 W / m²
• Ὑπάρχει καί ἡ μονάδα SED (σταθερή ἐρυθηματική δόση) πού ὁρίζεται ὡς ἡ ἔκθεση σέ ἀκτινοβόληση 100 J / m²
• Στήν Ἑλλάδα τούς θερινούς μῆνες ὁ δείκτης ὑπεριώδους φθάνει τήν τιμή 6 – 7  τό πρωΐ καί τό ἀπόγευμα καί 10 – 11 τό μεσημέρι (ἀνώτερη τιμή συνήθως στίς 13.30)

Ἡ διαφορετική δράση τῆς UVA καί UVB στό δέρμα τοῦ ἀνθρώπου συνοψίζεται ὡς ἑξῆς:

• Ἡ ὑπεριώδης ἀκτινοβολία Β ρυθμίζει τίς μεταβολικές ὁδούς γιά τήν παραγωγή μελανίνης ἀπό τά μελανοκύτταρα καί διεγείρει τούς μηχανισμούς ἐπισκευῆς τῶν κυτταρικῶν βλαβῶν. Ὑψηλότερα ποσά μελανίνης συσχετίζονται μέ ἐλάττωση τῶν ἐπιπέδων ἐλευθέρων ριζῶν ἀζώτου πού προκύπτουν μέ τήν ἔκθεση στήν ὑπεριώδη ἀκτινοβολία Α

https://www.jidonline.org/article/S0022-202X(16)32641-0/fulltext

• Τά μελανοκύτταρα παράγουν δύο τύπους μελανίνης: τήν εὐμελανίνη καί τήν φαιομελανίνη. Ἡ εὐμελανίνη εἶναι ὁ συνηθέστερος τύπος στό σκοῦρο δέρμα καί τά σκοῦρα μαλλιά, συντίθεται μέσω τῆς μεταβολικῆς ὁδοῦ τῆς α-μελανινοτρόπου ὁρμόνης (α -MSH) καί συμβάλλει στήν ἐλάττωση τῶν ἐπιβλαβῶν φωτοπροϊόντων
• Ἡ UVA φθάνει στά βαθύτερα στρώματα τοῦ δέρματος ἐνῶ ἡ UVB κυρίως ἀπορροφᾶται στήν ἐπιδερμίδα μέ ἀποτέλεσμα ἡ ἐνέργεια πού μεταφέρεται ἀπό τά φωτόνια UVA στά μελανοκύτταρα πού βρίσκονται στήν βασική στιβάδα τῆς ἐπιδερμίδας νά εἶναι πολύ μεγαλύτερη ἀπό τήν ἐνέργεια UVB
• Ἡ UVA, πέραν τῶν ἀμέσων βλαβῶν στό μόριο τοῦ DNA προκαλεῖ πιό ἀποτελεσματικά ἀπό τήν UVB ὀξειδωτική βλάβη τοῦ DNA (γένεση ἐλευθέρων ριζῶν ὀξυγόνου, μεταξύ τῶν ὁποίων τό ἰσχυρότερο ἀποτελεῖ τό Η₂Ο₂ πού φθάνει σέ ὅλα τά κυτταρικά διαμερίσματα)ΠΡΟ
• Νεώτερες ἔρευνες δείχνουν ἀρνητική ἐπίδραση τῆς UVA στούς ἐπισκευαστικούς κυτταρικούς μηχανισμούς, δράση ἡ ὁποία διαρκεῖ ὧρες μετά τήν ἔκθεση. Σέ ἄτομα μέ κόκκινα μαλλιά καί ἐφηλίδες (φακίδες) παράγονται μεγαλύτερα ποσά φαιομελανίνης – λόγω βλάβης στήν μεταβολική ὁδό τῆς α- MSH -, μέ ἀποτέλεσμα τήν αὔξηση τῆς παραγωγῆς ἐλευθέρων ριζῶν ὀξυγόνου (ὀξειδωτική βλάβη), ἐνῶ ἐπί πλέον παρατηρεῖται παραγωγή διμερῶν πυριμιδίνης (μεταλλαξιογόνος βλάβη), ἀκόμη καί στό σκοτάδι
• Ἔχει βρεθεῖ ὅτι ἡ UVA ἐκτός ἀπό τήν πρόκληση σημειακῶν μεταλλάξεων στίς βάσεις τοῦ DNA προκαλεῖ ἐπί πλέον γενετική ἀστάθεια λόγω πολλαπλῶν ρήξεων στήν ἁλυσίδα τοῦ DNA (θραύση χρωματοσωμάτων – chromothripsis)

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8147837/

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6175119/

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9494637/

• Ἡ UVA δέν προκαλεῖ αὔξηση τῆς παραγωγῆς μελανίνης. Ἡ ὑπέρχρωση τοῦ δέρματος μετά ἔκθεση σέ UVA φαίνεται ὅτι ὀφείλεται κυρίως στήν προκαλούμενη ὀξειδωτική βλάβη καί τήν ἀνακατανομή τῶν μελανοσωμάτων
• Ἡ προκαλούμενη ἀπό την ὑπεριώδη ἀκτινοβολία Α ὀξειδωτική βλάβη τοῦ DNA εἶναι ἕνας σημαντικός μηχανισμός προκλήσεως καρκινογενέσως. Ἔχει δειχθεῖ ὅτι οἱ δυσπλαστικοί σπίλοι (μία προκαρκινική μορφή σπίλων τοῦ δέρματος) περιέχουν ὑψηλότερα ἐπίπεδα ἐλευθέρων ριζῶν ὀξυγόνου ἀπό τά φυσιολογικά μελανοκύτταρα.
• Ἡ διαφορετική κυτταρική ἀπόκριση στήν UVA καί UVB συνηγορεῖ ὑπέρ τῆς ἀπόψεως ὅτι οἱ κυτταρικές βλάβες πού προκαλοῦνται ἀπό τήν ὑπεριώδη ἀκτινοβολία Α εἶναι περισσότερο μεταλλαξιογόνες ἀπό τίς κυτταρικές βλάβες πού προκαλοῦνται ἀπό τήν ὑπεριώδη ἀκτινοβολία Β, λόγῳ τῆς βλάβης πού προκαλεῖται στούς ἐπισκευαστικούς μηχανισμούς τοῦ κυττάρου ἀπό τήν UVA

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22005748/

• Ἡ ὑπεριώδης ἀκτινοβολία Α ἐνοχοποιεῖται περισσότερο στήν πρόκληση μελανώματος ἐνῶ ἡ ὑπεριώδης ἀκτινοβολία Β στήν πρόκληση καρκινωμάτων τοῦ δέρματος

https://www.jidonline.org/article/S0022-202X(16)31243-X/pdf

• Ἡ ὑπεριώδης ἀκτινοβολία Α φαίνεται ὅτι προάγει τήν ἐξέλιξη τοῦ μελανώματος πρός τόν μεταστατικό φαινότυπο

https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/exd.13561

• Tό πάχος τοῦ στρώματος τοῦ ὄζοντος δέν φαίνεται νά συσχετίζεται μέ τήν ἐπίπτωση τοῦ μελανώματος διότι τό ὄζον δέν ἀπορροφᾶ καθόλου τήν ὑπεριώδη ἀκτινοβολία Α

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0022202X1631243X

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10537007/

Τά κύτταρα πού μᾶς ἐνδιαφέρουν στό δέρμα τοῦ ἀνθρώπου εἶναι:

• τά μελανοκύτταρα (τό μελάνωμα εἶναι ἕνα νεόπλασμα πού προέρχεται ἀπό τά μελανοκύτταρα τῆς βασικῆς στιβάδος τῆς ἐπιδερμίδος)
• τά κερατινοκύτταρα (ἀπό αὐτά προέρχονται τά καρκινώματα τοῦ δέρματος – (βασικοκυτταρικό ἐπιθηλίωμα καί ἀκανθοκυτταρικό καρκίνωμα).

Ἡ κύρια λειτουργία τοῦ μελανοκυττάρου εἶναι ἡ σύνθεση μελανίνης ἡ ὁποία ἀποθηκεύεται σέ εἰδικά ὀργανίδια πού ὀνομάζονται μελανοσώματα. Ἡ ὑπεριώδης ἀκτινοβολία ἐνεργοποιεῖ τήν ἔκκριση εἰδικῶν παραγόντων ἀπό τά κερατινοκύτταρα οἱ ὁποῖοι δρῶντας στά παρακείμενα μελανοκύτταρα ἐνεργοποιοῦν μέ τήν σειρά τους τήν παραγωγή μελανίνης. Τά μελανοσώματα ὑπό εἰδικές συνθῆκες μποροῦν νά μεταφερθοῦν ἀπό τά μελανοκύτταρα στά κερατινοκύτταρα περιβάλλοντας τόν πυρῆνα τους καί παρέχοντας σέ αὐτά προστασία ἀπό τήν ὑπεριώδη ἀκτινοβολία.

Μία ἐπαρκής ἀντίδραση ὑπερχρώσεως τοῦ δέρματος λόγῳ τῆς ὑπεριώδους ἀκτινοβολίας ἀπαιτεῖ τόν πλήρη συντονισμό τῆς δράσεως κερατινοκυττάρων καί μελανοκυττάρων.

https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fmed.2023.1176781/full

Ἡ σταθερότητα τοῦ μορίου τοῦ DNA εἶναι ἡ σημαντικώτερη προϋπόθεση γιά τήν εὔρυθμη λειτουργία του στά κύτταρα. Ἡ ἀκτινοβόληση μέ ὑπεριώδη ἀκτινοβολία προκαλεῖ διάφορες μορφές βλάβης στό μόριο τοῦ DNA, ἀμέσως ἤ ἐμμέσως. Ἡ ὑπεριώδης ἀκτινοβολία προκαλεῖ ἀπ’ εὐθείας βλάβη στό μόριο τοῦ DNA ὑπό τήν μορφή φωτο-προϊόντων, ὅπως τά διμερῆ πυριμιδίνης καί τά 6 – 4 φωτο-προϊόντα. Τά κύτταρα διαθέτουν εἰδικούς μηχανισμούς μέ τούς ὁποίους  μποροῦν νά ἐπισκευάσουν τέτοιου εἴδους σημειακές βλάβες. Σημειακές βλάβες ἔχουν βρεθεῖ στήν πλειοψηφία τῶν μελανωμάτων ἀπό περιοχές τοῦ σώματος πού ἐκτίθενται στόν ἥλιο.